سرطان یکی از عوامل اصلی مرگ‌ومیر در جهان است. سرطان‌ها انواع مختلفی دارند و  یکی از شناخته‌شده‌ترین آن‌ها سرطان خون یا لوسمی است. هیچ راهی وجود ندارد که شما را به‌طور قطعی از ابتلا به سرطان خون در امان نگه دارد، اما امروزi با شناخت علائم سرطان خون و انجام چکاپ‌های منظم می‌توان احتمال ابتلا به این سرطان را کاهش داد.

فهرست مطالب

مروری بر تعریف سرطان خون

بدن انسان از بافت‌های مختلفی تشکیل‌شده و سرطان خون هم برخی از سلول‌های خونی که عمدتاً گلبول‌های سفید هستند، تحت تأثیر عوامل مختلفی از چرخه طبیعی خود خارج‌شده و منجر به ایجاد سرطان خون می‌شوند.

خون دارای ۴ جز اصلی شامل پلاسما، گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و  پلاکت است. گلبول‌های سفید درواقع سربازان سیستم ایمنی‌اند که همین الان که در حال مطالعه این مطلب هستید، مشغول مبارزه با عوامل بیماری‌زای خارجی و داخلی در بدن شما هستند. گلبول‌های سفید در حالت عادی طی واکنش‌های باعث حذف این عوامل شده و از ابتلا به بیماری جلوگیری می‌کنند.

اما در هنگامی‌که فردی به سرطان خون مبتلا می‌شود، گلبول‌های سفید دچار تغییر شده و فعالیت عادی و مثبت خودشان را از دست می‌دهند. محل اصلی تولید گلبول‌های سفید در انسان‌های بالغ، مغز استخوان‌ها است اما در سرطان خون این سلول‌ها در دیگر نواحی بدن مانند طحال و کبد به‌طور غیرعادی تولید می‌شوند. این گلبول‌های غیرعادی به سلول‌های خودی مثل گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها حمله کرده و آن‌ها را حذف می‌کنند و درنهایت منجر به ایجاد علائم سرطان خون و ابتلا به انواع عفونت‌ها می‌شوند.

چرا سرطان خون ایجاد می‌شود؟

علت سرطان خون  و بروز علائم سرطان خون مشخص نیست. اما برخی از عوامل وجود دارند که ریسک ابتلا به سرطان خون را در فرد افزایش می‌دهند. این عوامل عبارت‌اند از:

• سن: سرطان خون اغلب در کودکان و بزرگ‌سالان بالای ۵۰ سال رخ می‌دهد
• جنسیت: آمارها نشان می‌دهد مردان بیشتر از زنان به سرطان خون مبتلا می‌شوند
• اضافه‌وزن و چاقی
• سابقه ابتلا به سرطان خون در اعضای خانواده
• مصرف سیگار
• ابتلا به ناهنجاری‌های ژنتیکی مختلف نظیر سندرم داون
• ابتلا به اختلالات خونی دیگر
• قرارگیری در معرض مواد شیمایی مختلف نظیر بنزن
• گاهی برخی روش‌های درمانی نظیر پرتودرمانی و شیمی‌درمانی می‌توانند منجر به ایجاد سرطان خون در فرد شوند

بااین‌حال برخی از مبتلایان به سرطان خون با اینکه در معرض این عوامل قرار دارند، هیچ‌گاه به این بیماری مبتلا نمی‌شوند. در مقابل برخی از افراد مبتلایان به سرطان خون، هیچ‌کدام از این عوامل خطر را ندارند. با پیشرفت علم پزشکی می‌توان درجات مختلف این سرطان را در افراد درمان کرد. همچنین انجام چکاپ منظم می‌تواند در تشخیص به‌موقع این بیماری موثر باشد.

طبقه‌بندی انواع سرطان خون

سرطان خون را می‌توان هم بر اساس سلول‌های درگیر و هم بر اساس سرعت پیشرفت طبقه‌بندی کرد. انواع سرطان خون بر اساس سرعت پیشرفت عبارت‌اند از:

• سرطان خون مزمن

سرطان خون مزمن پیشرفت آرامی دارد و در مراحل اولیه آن، علائم سرطان خون عمدتاً ظاهر نمی‌شوند. حتی گاهی علائم اولیه سرطان خون مزمن بسیار شبیه به علائم بیماری آنفلوانزا هستند و بیمار را گمراه می‌کنند. سرطان خون مزمن یکی از سرطان‌های شایع در نوجوانان و بزرگ‌سالان است.

• سرطان خون حاد

این سرطان  پیشرفت فوق‌العاده سریعی دارد و درصورتی‌که به‌موقع تشخیص داده نشود منجر به مرگ فرد می‌شود. گاهی درجات مختلف سرطان خون حاد را می‌توان به کمک یک آزمایش خون معمولی به‌موقع تشخیص داد و از پیشرفت آن جلوگیری کرد. سرطان خون حاد یکی از سرطان‌های شایع در کودکان است.

همچنین انواع سرطان خون را می‌توان بر اساس نوع سلول‌های درگیر به دو گروه سرطان خون لنفوئیدی ( سلول‌های لنفوئیدی عموماً به گلبول سفید تبدیل می‌شوند) و سرطان خون میلوئیدی (سلول‌های میلوئیدی عموماً به گلبول قرمز، سفید و پلاکت تبدیل می‌شوند) تقسیم کرد.

شایع‌ترین علائم سرطان خون

علائم سرطان خون بسیار گول‌زننده و شبیه به علائم بیماری آنفلوانزا هستند. به‌این‌ترتیب توصیه می‌کنیم در صورت مشاهده هرگونه علامت غیرعادی در بدن خود، سریعاً به پزشک مراجعه کرده و آزمایش‌های لازم را انجام دهید تا از سلامت خود مطمئن شوید. علائم زیر، ازجمله علائم سرطان خون خوش‌خیم هستند:

• تب یا لرز
• خستگی شدید و ضعف مداوم
  

  

• خون‌ریزی بینی یا دیگر اندام‌ها
• ابتلای مکرر به عفونت‌های شدید
• کاهش وزن بی‌دلیل
• تورم غدد لنفاوی، کبد و طحال
• بی‌اشتهایی
• تنفس سخت
• بروز نقاط قرمز کوچک در پوست (پتشی)
• کبودی آسان و بدون دلیل در اندام‌ها
• تعریق بسیار زیاد، خصوصاً در شب‌ها
• درد مفاصل
• احساس درد در ناحیه فوقانی شکم درست زیر قفسه سینه (سمت چپ شکم)
• خونریزی لثه

البته به این نکته توجه داشته باشید که بروز این علائم، صرفاً به معنی ابتلا به سرطان خون نیست. گاهی ممکن است مشکل شما یک بیماری سطحی باشد و با مراجعه به پزشک درمان شود. با انجام آزمایش خون می‌توان بیماری‌های مختلف ازجمله انواع سرطان خون را به‌موقع تشخیص داد و درمان کرد.

دلایل ایجاد علائم سرطان خون در بزرگسالان

خستگی شدید

مسلما همه ما بعد از انجام فعالیت‌های سنگین احساس خستگی می‌کنیم، اما هر خستگی‌ای علامت سرطان خون نیست. خستگی ناشی از سرطان خون پایدار و به‌قدری شدید است که در انجام فعالیت‌های روزانه شما تأثیر می‌گذارد. دلیل خستگی در اثر ابتلا به سرطان خون، این است که سلول‌های سرطانی بر میزان تولید سایر سلول‌های خونی به‌خصوص گلبول‌های قرمز تأثیر می‌گذارند و باعث کاهش آن‌ها می‌شوند. گلبول‌های قرمز مسئول اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن هستند و وقتی تعداد آن‌ها کاهش می‌یابد، بافت‌های بدن اکسیژن کافی برای انجام فعالیت‌های روزانه را دریافت نمی‌کنند.

تب و تعریق شبانه

دمای بدن در افراد مبتلا به سرطان خون بالا می‌رود که می‌تواند منجر به تعریق شبانه هم بشود. در سرطان خون بدن در معرض ابتلا به انواع عفونت‌ها قرار می‌گیرد. در این شرایط سیستم ایمنی بدن سعی می‌کند با این عفونت‌ها مقابله کند و درنتیجه تب ایجاد می‌شود.

کبودی یا خون‌ریزی آسان و بدون دلیل

تحت تأثیر سرطان خون، سطح پلاکت‌ها که عامل لخته‌شدن خون هستند دچار کاهش می‌شود. افراد مبتلا به لوسمی خون‌ریزی‌های متعددی را ممکن است تجربه کنند. خون‌ریزی لثه، خون‌ریزی مکرر بینی و دوره‌های قاعدگی سنگین  در زنان از موارد خونریزی است.

درد در مفاصل یا استخوان‌ها

گاهی سلول‌های سرطانی در مفاصل و یا مناطق نزدیک به سطح استخوان تجمع می‌کنند. این تجمع باعث ایجاد فشار و درد در استخوان‌ها و مفاصل می‌شود.

عفونت‌های مکرر

سرطان خون باعث کاهش گلبول‌های سفید سالم در بدن می‌شود و چون این سلول‌ها نقش مهمی در ابتلا به عفونت‌های مختلف دارند، فرد مبتلا به سرطان خون در معرض ابتلا به عفونت‌های مکرر قرار دارد.

کاهش وزن غیرقابل توضیح

کاهش وزن بی‌دلیل در سرطان خون دلایل مختلفی دارد. به‌طورکلی متخصصان توصیه می‌کنند درصورتی‌که بیش از ۵ درصد وزن خودتان را در مدت ۶ ماه تا یک سال بدون هیچ دلیلی از دست دادید، برای اطمینان خاطر بیشتر به یک پزشک مراجعه کنید.

تنگی نفس

یکی دیگر از علائم سرطان خون، تنگی نفس است. سرطان خون منجر به کاهش تعداد گلبول قرمز و کم‌خونی (آنمی) شود که همین باعث کاهش اکسیژن‌رسانی و سختی تنفس در بیماران می‌شود. درواقع بدن تلاش می‌کند تا این کاهش اکسیژن را با فشار بر ریه‌ها جبران کند.

علاوه بر این علائم زیر هم جزو علائم شایع سرطان خون در بزرگ‌سالان هستند:

• احساس سبکی سر و سرگیجه
• بزرگی طحال و کبد
• احساس حالت تهوع و استفراغ
• بی‌اشتهایی
• احساس نفخ
• احساس درد در قسمت‌های فوقانی شکم
• سردرد

علائم سرطان خون در کودکان

متأسفانه کودکان در معرض خطر ابتلا به سرطان خون حاد هستند. علائم ابتلا به سرطان خون در کودکان عبارت‌اند از:

• پوست رنگ‌پریده
• تنگی نفس
• عفونت‌های طولانی
• کبودی و خون‌ریزی بی‌دلیل
• بی‌حالی و ضعف
• سردرد و سرگیجه

به‌طورکلی بسیاری از علائم سرطان خون در کودکان همانند  علائمی است که در نوجوانان و بزرگسالان بروز می‌کنند.

آیا علائم سرطان خون در زنان با علائم سرطان خون در مردان متفاوت است؟

هنگامی که سرطان خون شکل می‌گیرد سلول‌های سرطانی بر مغز استخوان غلبه می‌کنند و سرعت تولید سلول‌های سالم را تحت تاثیر قرار می‌دهند. این روند آسیب‌زا باعث بروز علائمی در زنان و مردان می‌شود که اطلاع از آن‌ها می‌تواند به تشخیص زودتر سرطان کمک کند. شایع‌ترین علائم سرطان خون در زنان شامل موارد زیر است:

• پوست رنگ پریده: به دلیل کاهش تعداد گلبول‌های قرمز در بدن پوست رنگ طبیعی خود را از دست می‌دهد و رنگ پریدگی در فرد مبتلا به سرطان خون محسوس خواهد بود
• خستگی و بی‌رمقی: یکی دیگر از عوارض کاهش تولید سلول‌های سالم در مغز استخوان بروز حالت خستگی است به طوری‌که سطح انرژی فرد مبتلا به سرطان خون در تمام طول روز پایین‌تر از سطح طبیعی است
• تب و عفونت: سلول‌های خونی اجزاء مهمی از سیستم ایمنی بدن هستند و اگر اختلالی در عملکرد آن‌ها رخ دهد سیستم ایمنی به تدریج تضعیف شده و نسبت به انواع عفونت‌ها آسیب‌پذیر می‌شود. عفونت همراه با تب یکی از شایع‌ترین علائمی است که در مبتلایان به لوسمی بروز می‌کند

علائم کلی سرطان خون در جنس زن و مرد و در سنین مختلف یکسان بوده و تفاوتی بین آن‌ها نمی‌توان قائل شد. گاهی شدت این علائم با توجه به نوع سرطانی که فرد را درگیر کرده، متفاوت است.

درمان‌های رایج برای سرطان خون کدام‌اند؟

امروز سرطان خون دیگر یک بیماری لاعلاج نیست و درمان‌های مختلفی برای آن وجود دارد. آنکولوژیست بر اساس شرایط بیمار، سن و نوع سرطانی که به آن مبتلا است، نوع درمان بیمار را مشخص می‌کند. درمان‌های رایج برای سرطان خون عبارت‌اند از:

• شیمی درمانی
• درمان‌های دارویی هدفمند
• پرتودرمانی
• پیوند مغز استخوان
• ایمونوتراپی
• آزمایش‌های بالینی
• درمان به کمک مهندسی سلول‌های ایمنی

سرطان خون چه اندام‌هایی را درگیر می‌کند؟

گلبول‌های سفید سرطانی می‌توانند به‌راحتی به دیگر نقاط بدن منتشرشده و آن‌ها را نیز درگیر کنند. اندام زیر ازجمله مهم‌ترین اندام‌های در معرض خطر سرطان خون هستند:

• ریه‌ها
• اندام‌های دستگاه گوارش
• قلب
• بیضه‌ها

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

همان‌‌طور که مشاهده کردید، علائم سرطان خون علائم مشخصی نیستند و با علائم بیماری‌های دیگر ازجمله آنفلوانزا مشابهت دارند. درنتیجه گاهی همین شباهت منجر به جدی نگرفتن علائم توسط بیمار و مراجعه دیرهنگام او به پزشک می‌شود. این در حالی است که درجات مختلف سرطان را می‌توان با یک آزمایش خون ساده تشخیص داد.

آزمایش cbcیکی از آزمایش‌های روتینی است که پزشکان به دلایل مختلفی آن را درخواست می‌کنند. به‌طورکلی حتی اگر سالم هستید هم باید هر ۶ ماه یک‌بار یا به‌طور سالانه آزمایش خون بدهید. اگر ناهنجاری و یا اختلالی در بین سلول‌های خونی شما وجود داشته باشد با همین آزمایش خون ساده مشخص می‌شود.

به‌این‌ترتیب اگر در خانواده خود سابقه ابتلا به سرطان خون دارید، علائم سرطان خون را در خود مشاهده کرده‌اید و یا اصلاً می‌خواهید از سلامت خود مطمئن باشید، توصیه می‌کنیم چکاپ و آزمایش خون منظم را جدی بگیرید